DLACZEGO NALEŻY MONITOROWAĆ RODZINY, SKORO ZAWSZE PRZEPROWADZAM LECZENIE O TEJ SAMEJ PORZE ROKU, ZWYKLE POD KONIEC SEZONU?

Monitoring warrozy przed zakończeniem letniego leczenia jest prawdopodobnie najbardziej pomijaną czynnością wykonywaną przez pszczelarza. Wiedza na temat liczebności roztoczy przed leczeniem dostarczy Ci informacji o tym, jaka jest sytuacja w rodzinie pszczelej oraz czego możesz się spodziewać po zwalczaniu roztoczy. Dopiero monitoring po leczeniu ukazuje poziom skuteczności całego zabiegu.

OCENA SKUTECZNOŚCI LECZENIA WARROZY

Aby ocenić skuteczność leczenia, należy zmierzyć liczebność Varroa destructor (V.d.) w ulach przed i po leczeniu.

Celem powinno być osiągnięcie wysokiej skuteczności leczenia, co najmniej 95%*, co jest dobrym minimalnym oczekiwanym odsetkiem zabitych roztoczy w przypadku leczenia warrozy. Jeśli jednak początkowe porażenie roztoczami było zbyt duże (np. 10 000 roztoczy na rodzinę), to na podstawie procentowej skuteczności powinniśmy oczekiwać, że po zakończeniu leczenia w ulu nadal pozostanie duża liczba żywych roztoczy. Liczba ta jest wysoka, a pozostała w ulu populacja roztoczy nie gwarantuje pomyślnego przetrwania pszczół w okresie zimowli.

Ze względu na wysoką liczebność początkową roztoczy zabieg nie był wystarczająco skuteczny. Zabieg leczniczy spełnił swoją rolę, ale byłby bardziej skuteczny, gdyby początkowa liczebność roztoczy była niższa. Wysoka początkowa liczebność roztoczy przed rozpoczęciem leczenia (np. 5-6 roztoczy na 100 pszczół) wskazywałaby pszczelarzowi, że konieczny jest monitoring po leczeniu i ocena warunków w tym czasie. Dlatego nie możemy opierać naszej oceny wyłącznie na skuteczności leczenia, ale musimy również wziąć pod uwagę, że początkowa liczba roztoczy będzie odgrywać rolę w ostatecznej skuteczności. Monitorowanie po leczeniu pomoże ocenić skuteczność leczenia.

Dlatego też duża liczebność roztoczy V.d. przed zabiegiem oraz monitoring po zabiegu mogą wskazywać, że w celu zwiększenia sukcesu przezimowania konieczne będzie przeprowadzenie dodatkowego zabiegu w miesiącach jesienno-zimowych (wraz z zimową przerwą bezczerwiową). Działania te pomagają w zapewnieniu odpowiednio niskiego poziomu inwazji roztoczy w okresie wiosennego przyrostu rodziny.

ROK Z DUŻĄ ILOŚCIĄ ROZTOCZY I JEGO POTENCJALNE KONSEKWENCJE

Porażenie warrozą zmienia się z roku na rok. Obserwując poniższy wykres, można łatwo wywnioskować, że stały harmonogram leczenia nie będzie odpowiedni dla każdej pasieki. Dlatego też musimy dostosować naszą strategię leczenia do monitoringu roztoczy, który przeprowadziliśmy w ciągu roku.

Zmiany liczebności roztoczy w tej samej pasiece we Francji – Alzacja w latach 2010-2014

Źródło: BALLIS A. (2015) Varroa infestation in Alsace, Przemówienie na Walnym Zgromadzeniu ADA Franche Comté. Regionalna Izba Rolnicza w Alzacji.

Próg 3200 do 4200 roztoczy warrozy został opisany w literaturze jako poziom porażenia (w sezonie pszczelarskim), który prowadzi do strat ekonomicznych dla pszczelarza (niska produkcja i wysokie ryzyko śmiertelności).

Na wykresie można szybko zauważyć, że rok 2011 był szczególnie niebezpieczny, ponieważ przez większą część sezonu 74% rodzin znajdowało się powyżej progu ekonomicznego. Możemy zatem stwierdzić, że nie należy spodziewać się takiej samej liczby roztoczy V.d. na koniec leczenia w 2011 roku, jak w pozostałych latach, ponieważ początkowe porażenie było znacznie większe. Jest to powód, dla którego zwalczanie roztoczy powinno być zawsze dostosowane do warunków panujących w danym roku, w danej pasiece. Łatwo zrozumieć, że praktyka „tylko jednego zabiegu na koniec sezonu” może nie być skuteczna. Każdy rok wykazuje znaczną zmienność, co świadczy o tym, że konieczne jest dostosowanie strategii do wyników monitorowania liczebności roztoczy.

Dla przypomnienia, wpływ roztoczy V.d. nie ogranicza się do zdrowia rodziny, ale ma również wpływ na wydajność. Badania przeprowadzone na miodzie lawendowym na południu Francji** wykazały, że inwazja warrozy na poziomie 3% (9 roztoczy w próbie 300 pszczół) w trakcie sezonu obniżyła produkcję miodu średnio o 11 funtów (ok. 5 kg), a w niektórych ulach nawet o 28 funtów (ok.12,5 kg).

Wiemy, że liczebność roztoczy może być różna nawet w jednej pasiece. W jednym ulu może znajdować się dziesięć razy więcej roztoczy V.d. niż w ulu najmniej zarażonym. Dlatego w pasiekach z niewielką liczbą uli należy monitorować wszystkie ule. Ule z dużą liczbą roztoczy mogą być źródłem ponownych inwazji roztoczy po leczeniu i mogą zagrażać przetrwaniu innych rodzin w pasiece. Monitorowanie po zabiegu może wykazać, że w przypadku niektórych rodzin pszczelich konieczne jest szybkie zastosowanie dodatkowego leczenia.

Zmienność porażenia w tej samej pasiece na koniec sezonu 2014

(rok o wysokim porażeniu) w Chaillac (Francja)

Źródło: Dane z pasieki Véto-pharma w 2014 r. w Chaillac (Francja) – całkowite średnie porażenie każdego ula zarejestrowane po 10-tygodniowym konwencjonalnym leczeniu warrozy, po którym przeprowadzono leczenie kontrolne.

Podsumowując:

• Monitorowanie ilości roztoczy Varroa destructor jest niezbędne do oceny stopnia porażenia. (Monitorowanie porównawcze rok do roku oraz rodziny do rodziny).

Należy monitorować na początku sezonu i co najmniej 4 razy w ciągu roku.

• Strategie leczenia muszą być dostosowane do inwazji roztoczy. Ten sam schemat leczenia może być skuteczny w poprzednich latach, ale może okazać się niewystarczający w następnym roku.
• Skuteczność zabiegu należy oceniać poprzez monitorowanie PRZED zabiegiem i PO nim. Samo policzenie pozostałości roztoczy nie pozwala na dokładną ocenę skuteczności zabiegu.
• Należy uważać na możliwość ponownego zarażenia, ponieważ w niektórych ulach przed zabiegiem może występować duże zarażenie – należy znać wyniki liczenia.

*Wytyczne dotyczące weterynaryjnych produktów leczniczych zwalczających parazytozę Varroa destructor u pszczół (5.4. Ocena skuteczności) https://www.ema.europa.eu/en/documents/scientific-guideline/guideline-veterinary-medicinal-products-controlling-varroa-destructor-parasitosis-bees-revision-1_en.pdf

**Referencje: Maisonnasse, et al., 2014. W badaniu przeprowadzonym przez INRA stwierdzono, że 3% porażenie Varroa obniża produkcję miodu o 11 funtów miodu lawendowego na przepływ, czyli aż o 28 funtów rocznie.

Więcej informacji o narzędziu do monitorowania porażenia roztoczem warrozy znajdziesz tutaj: https://www.vet-animal.pl/produkt/varroa-easycheck-podstawowe-narzedzie-do-diagnostyki-w-pasiece/